Open Science: samen werken aan een systeemverandering
Nederlandse wetenschappers publiceren nu meer dan 80% van hun onderzoeksresultaten in Open Access. De samenwerking binnen de UKB in de werkgroepen Licenties en Open Access, ondersteund door UKB Scholarly Information Services (UKBsis), heeft daar sterk aan bijgedragen. De werkgroep Research Data Management zorgde voor het beter vindbaar, toegankelijk en herbruikbaar maken van research data. Om de behaalde resultaten te bestendigen is een systeemverandering nodig. Wat heeft de UKB al bereikt en wat doen we de komende jaren om de transitie naar Open Science verder vorm te geven?
Gezamenlijk onderhandelen voor ‘big deals’
Door gezamenlijk te onderhandelen met de grote uitgevers heeft de UKB de afgelopen jaren een groot aantal big deals met uitgevers gesloten. Bij deze ‘read and publish’ overeenkomsten is het streven dat wetenschappers van Nederlandse universiteiten en UMC’s kosteloos of tegen lage kosten (Article Processing Charge) Open Access kunnen publiceren in wetenschappelijke tijdschriften en dat onderzoekers en studenten die tijdschriften ook onbeperkt kunnen lezen.
Journal Browser
Om er voor te zorgen dat Nederlandse onderzoekers gemakkelijk kunnen zien bij welke uitgevers ze Open Access kunnen publiceren is in UKB-verband de Journal Browser ontwikkeld en geïmplementeerd bij alle Nederlandse universiteiten.
You share, we take care
Daarnaast ondersteunde de UKB-werkgroep Open Access de implementatie van het Taverne Amendement bij alle universiteiten met de campagne You share, we take care. Dit heeft een flinke impuls gegeven aan OA publiceren.
UKB Scholarly Information Services (UKBsis)
In 2020 heeft de UKB een programma gestart voor gezamenlijke ‘Scholarly Information Services’ (UKBsis). Dit programma werkt aan het realiseren van duurzame deals met uitgevers voor toegang tot wetenschappelijke informatie en open access publiceren. UKBsis zoekt zoveel mogelijk samenwerking met andere (inter)nationale consortia om de transitie naar 100% open access te behalen. Er zijn procesbeschrijvingen gemaakt voor het opstellen en managen van contracten. Ook is een datahub ontwikkeld waarin data van instellingen, uitgevers en andere bronnen gecombineerd worden om inzicht te krijgen in het aantal open access publicaties, de kostenontwikkeling, en de kwaliteit van publishing workflow processen.
Research Data Management
De werkgroep Research Data Management (RDM) en de vanuit het UKB gestarte Landelijk Centrum Research Data Management (LCRDM) hebben ervoor gezorgd dat het vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar maken van data (FAIR) op nationaal niveau vorm heeft gekregen.
Elsevier Partnership contributing to Dutch Open Science (EPDOS)
De Nederlandse onderzoeksgemeenschap (UNL, NFU, VH, NWO, en KNAW) en Elsevier hebben een overeenkomst gesloten om de weg naar open science makkelijker te maken. Samen gaan zij nieuwe open science- en open access-diensten ontwikkelen en aanbieden. Ideeën voor nieuwe diensten worden in het veld getoetst via pilots. Deze pilots worden uitgevoerd in samenwerking met mensen die deze nieuwe diensten in hun dagelijkse praktijk gaan gebruiken: onderzoekers, bibliothecarissen, onderzoeksmanagers, research intelligence consultants en andere medewerkers van de deelnemende instellingen. Lees meer .
Meerjarenplan Open Science
De UKB blijft de komende jaren een actieve rol spelen in de nationale samenwerking rond Open Science. De rol verschuift daarbij van meeschrijven aan planvorming naar uitvoering van projecten, onder andere op gebied van Diamond open access, alternatieve infrastructuren en full gold uitgevers.
Project Versterken Diamond Open Access in Nederland
Diamond Open Access (DOA) verwijst naar publicatiemodellen waarbij het eigenaarschap bij de academische gemeenschap ligt (scholarly- of library-led). DOA maakt artikelen en boeken onmiddellijk en zonder embargo Open Access beschikbaar, vraagt geen financiële vergoeding aan lezers en auteurs en laat auteursrecht in de handen van academici. DOA draagt bij aan een divers publicatiesysteem, door Open Access publiceren voor onderzoekers met een kleine beurs mogelijk te maken en te publiceren over onderwerpen en in talen die commerciële uitgevers geneigd zijn opzij te leggen.
Ondanks deze voordelen hebben DOA tijdschriften en uitgevers het zwaar. Door weinig tot geen budget, afhankelijkheid van vrijwilligerswerk en een evaluatiecultuur opgebouwd rond impactfactoren wordt DOA in het nauw gedreven. Met het project Versterking van Diamond Open Access in Nederland wil de UKB DOA tijdschriften en uitgevers versterken, duurzamer maken en stimuleren. Lees meer over het project Diamond Open Access in Nederland.
English: Project Diamond Open Access in the Netherlands
Zie voor meer informatie over de landelijke Open Science samenwerking.