Open Access

Achtergrond

Open Access publiceren is een belangrijk onderdeel van de Open Science beweging dat al aardig op stoom is gekomen. De UKB – soms in samenwerking met de VSNU – nemen sinds 2015 een Open Access component op in contracten met de grote uitgevers. Hierdoor kunnen onze auteurs zonder verdere kosten wetenschappelijke artikelen Open Access publiceren. Daarnaast hebben alle Nederlandse universiteiten een repository, waar onderzoekers de mogelijkheid hebben om auteursversies van hun publicaties Open Access beschikbaar te stellen. Echter, het werk is verre van voltooid.

Doel van de werkgroep

We zien onszelf als brug tussen lokale en (inter)nationale ontwikkelingen – bijvoorbeeld bij universiteiten, onderzoeksfinanciers en uitgevers – en onderzoekers die met deze nieuwe ontwikkelingen te maken krijgen. We hebben een breed netwerk, geven gevraagd en ongevraagd advies over de nieuwe ontwikkelingen, ondersteunen projecten bijvoorbeeld voor de ontwikkeling of implementatie van nieuwe tools of beleid en zijn een spil in de communicatie richting onderzoekers en het publiek. Ons doel is om de transitie naar Open Access voor alle partijen te vergemakkelijken.

Activiteiten

Als werkgroep houden we ons bezig met een brede waaier aan activiteiten. Een greep uit onze bezigheden dit jaar, in willekeurige volgorde:

Taverne amendement : na de succesvolle pilot in 2019/2020 houden we ons nu bezig met het opschalen van het gebruik van het amendement. We onderzoeken en implementeren (semi-)automatisering van workflows en opt-out systemen.
Open Access overeenkomsten met uitgevers: samen met UKBsis werken we aan het verbeteren van de aansluiting van contractuele Open Access afspraken bij de dagelijkse praktijk. Een voorbeeld hiervan is dat we uitgevers adviseren over de workflows die onderzoekers moeten doorlopen om gebruik te kunnen maken van de overeenkomsten. Dit jaar kijken we specifiek naar hoe we onderzoekers beter kunnen ondersteunen bij deals met een cap.
Visievorming: aan het begin van het jaar is een aantal haalbaarheidsstudies over Open Access gepubliceerd. Op basis van deze rapporten is – mede door werkgroepleden – een voorstel voor herziening van het VSNU Open Access beleid en een advies voor een nieuw NPOS geschreven.
Open Access monitoring: een aantal van onze leden werkt samen met CWTS en Rathenau aan een actualisering van de methodiek voor de UNL Open Access monitor.
Implementatie Plan S: als werkgroep volgen wij de ontwikkelingen van NWO en de Europese Unie rondom de implementatie van Plan S en vertalen dat in adviezen en communicatiemateriaal voor onderzoekers.
De werkgroep voert de redactie van openaccess.nl. Hierop is niet alleen de laatste informatie te vinden over Nederlandse Read & Publish deals, maar ook achtergrondinformatie en nieuws over ontwikkelingen op het gebied van Open Access.
De werkgroep levert informatie en teksten aan voor de Journal Browser, ontwikkeld door Wageningen Universiteit en Research (WUR). Hierin vinden onderzoekers niet alleen informatie over tijdschriften die onderdeel zijn van Nederlandse Read & Publish overeenkomsten, maar ook algemene informatie over een grote collectie wetenschappelijke tijdschriften.
De werkgroep heeft de ambitie om elk jaar een informatiegids uit te brengen over een Open Access gerelateerd onderwerp. Dit jaar wordt gewerkt aan een gids over ‘questionable publishing practices’.

Resultaten, de status van Open Access in Nederland

De inspanningen van deze werkgroep en vele anderen die zich inzetten voor Open Access in Nederland werpen jaar op jaar hun vruchten af: het percentage Open Access laat al jaren een gestage groei zien. In 2020 was 73% van de Nederlandse artikelen in wetenschappelijke tijdschriften Open Access beschikbaar. In het najaar van 2022 worden de cijfers van publicatiejaar 2021 bekend gemaakt.

Documenten

Jaarverslag 2021
Jaarplan WGOA 2022
Creative Commons: in samenwerking met NWO hebben we een gids voor Creative Commons geschreven. Deze gids adviseert onderzoekers bij de keuze van hun Open Access licentie.
Preprints: deze gids beantwoordt vragen van zowel onderzoekers als publiek over het publiceren, interpreteren en gebruiken van preprints.
Open Science, een praktische gids voor jonge onderzoekers: deze gids is geeft onderzoekers de beste hulpmiddelen en praktijkvoorbeelden om Open Science te implementeren in elke fase van hun onderzoek. Ontwikkeld in samenwerking met UNL, DANS en NWO.

Samenstelling

Onze werkgroep bestaat uit een Open Access expert per Universiteit. Alle leden brengen verschillende expertise in vanuit hun achtergrond in bijvoorbeeld rechten, onderzoek of communicatie. Daarnaast hebben we links met NWO, Hogescholen, DANS-KNAW, NPOS en VSNU.

Ron Aardening – Universiteit Maastricht

Pascal Braak – Universiteit van Amsterdam, secretaris

Andrea Tarchi – Erasmus Universiteit Rotterdam

Marjet Elemans – TU Eindhoven, voorzitter

Dirk van Gorp – Radboud Universiteit Nijmegen

Chantal Hukkelhoven – Wageningen University and Research

Just de Leeuwe – TU Delft

Giulia Trentacosti – Rijksuniversiteit Groningen

Nicole Loorbach – Universiteit Twente

Anne van den Maagdenberg– Vrije Universiteit Amsterdam

Daan Rutten – Universiteit van Tilburg

Jeroen Sondervan – NWO liaison